Δευτέρα 22 Απριλίου 2019

Η καταξίωση της Βυζαντινής Μουσικής


Τα ψαλτικά ανάλεκτα θα φιλοξενήσουν μια σειρά από σημαντικά προβλήματα που παρουσιάζονται στο χώρο της βυζαντινής μουσικής. Από τα πιο σημαντικά θέματα θεωρούνται το εκπαιδευτικό και το εργασιακό. Μπροστά σ’ αυτούς τους δυο μεγάλους πυλώνες πρέπει οπωσδήποτε να υπάρξει ένα ενδιαφέρον για να καταξιωθεί επιτέλους αυτός ο χώρος της βυζαντινής μουσικής που μέχρι στιγμής πολλές φορές τα θέματά του αγγίζουν τα όρια της γραφικότητας.

Για τη γενική θεώρηση των προβλημάτων της βυζαντινής μουσικής θα παρουσιάσω ένα πίνακα που θα τα περιλαμβάνει. Αυτή τη στιγμή και μετά από μια πρόκληση που είχα από ένα ενδιαφερόμενο πρόσωπο θα ήθελα να ξεκινήσω αναπτύσσοντας μερικές θέσεις που αφορούν κυρίως το εκπαιδευτικό σύστημα και τους τίτλους των πτυχίων του αντικειμένου αυτού. Για να είμαι κατανοητός θα ήθελα να τονίσω από την αρχή ότι αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν ουσιαστικά τίτλοι απονεμόμενοι για το αντικείμενο της βυζαντινής μουσικής. Εννοώ ότι τα Πανεπιστημιακά Ιδρύματα δεν παρέχουν εκπαίδευση ολοκληρωμένη για ένα τίτλο όπως αυτόν που συζητάω αυτή τη στιγμή. Επομένως πρέπει να αναζητηθεί ένας φορέας μιας διαβαθμισμένης εκπαίδευσης στο χώρο της βυζαντινής μουσικής που να αιτιολογεί τον τίτλο.

Από την άλλη πλευρά υπάρχει η ωδειακή εκπαίδευση η οποία είναι πέρα για πέρα αδιαβάθμητη. Θα ήταν λοιπόν παράλογο να μιλάμε για το ότι ο θα μπορούσε ο καθένας να διορίζεται στο δημόσιο με ένα τέτοιο τίτλο. Με την ίδρυση των Πανεπιστημιακών Τμημάτων κανένα από αυτά δεν μπόρεσε ή δεν διοργάνωσε ανώτατες σπουδές εξειδικευμένες στο αντικείμενο της βυζαντινής μουσικής. Υπάρχει μια εξαίρεση, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, όταν διορίστηκα σ’ αυτό το ίδρυμα, επειδή το τμήμα δημιούργησε εξειδικεύσεις στα όργανα και στη φωνητική μουσική θεώρησα ότι θα ήταν μια ευκαιρία να υπάρξει και ειδίκευση στη βυζαντινή μουσική. Και για την ευρωπαϊκή μουσική από τη μια πλευρά υπάρχει το Πανελλήνιο 

Σύστημα που αφορά την οργανική μουσική. Όμως για το αντικείμενο της βυζαντινής μουσικής, το σύστημα των εισαγωγικών εξετάσεων δε μας έδινε υποψηφίους. Συνεπώς οργανώθηκαν εσωτερικές εξετάσεις ανάμεσα στους εισακτέους στο τμήμα γενικώς. Οι περιπτώσεις ήταν σπάνιες, με ένα πολύ χαμηλό ποσοστό υποψηφίων που δε ξεπερνούσε τον αριθμό των 5 ατόμων, κάθε χρόνο, που θα μπορούσαν σχετικά να προχωρήσουν την εξειδίκευση στο χώρο αυτό με ατομικά μαθήματα. Από την εμπειρία μου διαπίστωσα ότι οι παραπάνω υποψήφιοι δεν είχαν τις απαιτούμενες γνώσεις, δηλαδή ένα επίπεδο φωνητικής μουσικής, όπως συνέβαινε στο χώρο της ευρωπαϊκής μουσικής. Δηλαδή στα όργανα και στη φωνητική της μουσικής αυτής υπήρχαν επιπέδου φοιτητές.

Με τα παραπάνω είναι ευνόητο ότι ακόμα και σήμερα, το σοβαρότατο πρόβλημα για τη βυζαντινή μουσική είναι ότι οι ωδειακές σπουδές δεν απέδιδαν και δεν αποδίδουν ένα επίπεδο σπουδών όπως είναι τα όργανα και η φωνητική στη ευρωπαϊκή μουσική. Επομένως το πρόβλημα μέχρι σήμερα παραμένει οξύτατο και δε θα λυθεί αν δεν υπάρξουν διαβαθμισμένες σπουδές κατώτερης και μέσης εκπαίδευσης. Ας το βάλουν καλά στο μυαλό τους όλοι αυτοί που θεωρούν ότι μπορούν με ασύμβατα πτυχία των ωδειακών σπουδών να λαμβάνουν τίτλους και να θεωρούνται ότι μπορούν να διδάσκουν ως καθηγητές ή και να χρησιμοποιούν το τίτλο αυτό. Βέβαια στην Ελλάδα μπορείς να είσαι ό,τι δηλώνεις. Ωστόσο σύμφωνα με τη νομοθεσία οι ψάλτες δε μπορούν να λάβουν τίτλους αν δε συμμορφωθούν προς ένα σύστημα σπουδών.

Η προσωπική μου αγωνία για την όλη αυτή κατάσταση με οδήγησε να συνεργαστώ με το Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου της Κύπρου στο τμήμα Θεολογίας, μήπως μπορούσε να υπάρξει μια λύση παροχής μεταπτυχιακών τίτλων στη βυζαντινή μουσική, τους οποίους θα μπορούσαν να παρακολουθήσουν οποιοιδήποτε φοιτητές της ανώτατης εκπαίδευσης οι οποίοι είχαν γνώσεις ανεκτές, καλλιτεχνικές δηλαδή πάνω στη φωνητική της βυζαντινής μουσικής και με ένα υπόβαθρο σχετικό με τη θεωρία και την ιστορία του αντικειμένου. Πρέπει να καταθέσω ότι για δυο χρόνια προσήλθαν στην εξειδίκευση δυο μόνο άτομα τα οποία κρίθηκαν επιτυχώς στην ειδική μεταπτυχιακή εργασία. Βέβαια πρέπει να υπογραμμίσω, ότι παρά την ενημέρωση που υπήρξε δεν παρουσιάστηκε ειδικό ενδιαφέρον.
Συμπερασματικά, ορισμένες κινήσεις από διάφορες θεσμικές πλευρές , ο νοών νοείτω, που προσπαθούν να παρουσιάσουν λύσεις με ημίμετρα είναι φυσικό ότι δε θα περάσουν. Θεωρείται δηλαδή ότι κάποια ιδρύματα βυζαντινής μουσικής, ωδειακού τύπου, προσεταιριζόμενα λύσεις και κρατικά κονδύλια δια βίου εκπαίδευσης είναι καταδικασμένα να πέσουν στο κενό. Πρέπει δηλαδή να γίνει κατανοητό το γεγονός ότι η βυζαντινή μουσική εκπαίδευση μέχρι τώρα είναι χαμηλού επιπέδου. Λύσεις παραμεθορίων σπουδών όπως τόλμησαν να κάνουν ορισμένοι είναι καταδικασμένες.

Σε τελική ανάλυση το πρόβλημα δεν ανήκει εξ ολοκλήρου στο Κράτος, αλλά και στην Εκκλησία. Είναι φυσικό ότι και οι ψάλτες κάποτε θα πρέπει να έχουν αναγνωρισμένες σπουδές. Κι αυτό για να έχουν την ικανότητα εργασιακά και να διορίζονται και να λαμβάνουν τις αποζημιώσεις σύμφωνα με τη κείμενη νομοθεσία. Και αναγνωρισμένες σπουδές όχι μόνο στη φωνητική και τη πρακτική της μουσικής αλλά και στη θεολογική τους κατάρτιση.